Trong vòng hơn 10 năm trở lại đây, và đặc biệt là từ khi “Bảng xếp hạng Học thuật các trường Đại học trên Thế giới” (ARWU) của trường Đại học Giao thông Thượng Hải ra đời vào năm 2003 đến nay, xếp hạng đại học đã trở thành một trào lưu thu hút sự chú rộng khắp của dư luận toàn cầu, kể cả trong và ngoài giới học thuật. Các nhà chức trách ở nhiều nước đã xem kết quả của các bảng xếp hạng đại học có quy mô lớn như ARWU hay THES/THE-QS,… là bộ mặt của chất lượng giáo dục quốc gia và đặt ra chỉ tiêu cho các trường đại học nước mình phải lọt vào nhóm có thứ hạng cao. Không ít vị lãnh đạo các trường đại học cũng phải đối diện với nhiều lời chỉ trích khi trường mình bị xếp hạng thấp hơn so với danh tiếng đã tích luỹ từ lâu. Các nhà chức trách và lãnh đạo đại học Việt Nam cũng không thoát khỏi xu thế lan toả ngày càng mạnh mẽ đó, đặc biệt là trước áp lực cạnh tranh trong bối cảnh toàn cầu hoá, công chúng ngày càng đòi hỏi cao hơn đối với chất lượng giáo dục nói chung và giáo dục đại học nói riêng.
Tuy nhiên, kết quả công bố hàng năm trong các bảng xếp hạng đại học ấy có phải là tấm gương phản ánh đúng và đủ chất lượng giảng dạy, đào tạo và nghiên cứu của các trường đại học hay không? Sứ mạng, vai trò và nhiệm vụ của trường đại học đối với xã hội có được đánh giá đầy đủ và khách quan trong các bảng xếp hạng ấy không? Trong hoàn cảnh kinh tế và xã hội của mình, các trường đại học Việt Nam có đủ khả năng và có nên đầu tư để mong lọt vào một nhóm có thứ hạng cao nào đó hay không? Bài này sẽ đi sâu phân tích các xu hướng xếp hạng phổ biến trên thế giới cũng như là những vấn đề cần lưu tâm khi sử dụng kết quả xếp hạng, qua đó nhấn mạnh sự cần thiết phải thiết lập các điều kiện cơ bản để tạo ra chất lượng thật sự, thay vì mải mê chạy theo thành tích xếp hạng với những con số không đánh giá được thực chất của nền giáo dục đại học.
